Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), günümüzde önemli bir artış gösteren psikiyatrik bir hastalık olup, çeşitli yaş gruplarında görülebilmektedir. Çocuklarda, ergenlerde ve yetişkinlerde farklı semptomlarla kendini gösteren bu rahatsızlık, son yıllarda dikkatle izlenmektedir. Peki, DEHB neden daha yaygın hale geliyor? Sosyal medyanın etkisi ve çocukluk travmalarının bu hastalığın gelişimi üzerindeki rolü nedir? Bu yazıda, DEHB’nin gelişimi, semptomları, tedavi yöntemleri ve sosyal medya ile ilişkisinin derinlemesine incelenmesini bulacaksınız.
DEHB’nin Tanımı ve Semptomları
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk ve ergenlikte en sık görülen psikiyatrik hastalıklardan biridir. Çocukluğunda DEHB tanısı almış kişilerin %40 ila 60’ının bu durumu yetişkinlik döneminde de devam ettirdiği gözlemlenmiştir. Ancak son yıllarda, çocukluk döneminde herhangi bir dikkat problemi yaşamamış ancak yetişkinlikte DEHB semptomları gösteren bireylerin sayısının arttığı da dikkat çekmektedir.
DEHB’nin klinik belirtileri arasında, aşırı aktif olma, dürtüsellik, dikkat eksikliği ve duygu düzenlemesindeki zorluklar bulunur. Hiperaktivite genellikle 4 yaşından itibaren belirginleşir, ancak dikkat eksikliği 7-8 yaşlarında okula başlama ile daha belirgin hale gelir. Yaş ilerledikçe hiperaktivite azalsa da, dürtüsellik ve dikkat bozukluğu yetişkinlikte de devam edebilir.
Çocuklarda sık görülen belirtiler arasında, ders ya da oyun sırasında dikkat sürekliliği sağlayamama, ödevleri tamamlayamama, mental çaba gerektiren görevlerden kaçınma, unutkanlık ve kişisel eşyaların kaybolması yer alır. Yetişkinlerde ise, dikkat eksikliği daha belirgin hale gelir ve dürtüsellik impulsif konuşma ya da davranışlara dönüşür. Yetişkinlerde ayrıca, zamanı yönetmede zorluk, görev tamamlama güçlüğü ve odaklanma problemi gibi semptomlar da yaygındır.
DEHB’nin Gelişiminde Etkili Olan Faktörler
DEHB’nin gelişiminde genetik faktörler önemli bir rol oynamaktadır. Çocuklarda DEHB olma riski, ebeveynlerin de bu durumu yaşayıp yaşamadığına göre 2-8 kat artmaktadır. Ayrıca, doğumu 32 haftadan önce gerçekleşen bebeklerde de DEHB gelişme riski daha yüksektir. Beyin yapısındaki farklılıklar, özellikle prefrontal ve subkortikal loblarda görülen değişiklikler, DEHB’nin ortaya çıkmasında etkilidir.
Nörotransmitterlerden dopamin ve noradrenalin seviyelerindeki düşüş de DEHB’nin sebepleri arasında yer alır. Bunun yanında, DEHB olan bireylerde akademik başarısızlık, iş hayatında zorluklar, sosyal ilişkilerde problemler ve sık kaza yapma gibi durumlar daha yaygındır. Yetişkinlerde DEHB, aynı zamanda duygusal bozukluklar ve madde kullanımı gibi diğer psikiyatrik hastalıklarla da ilişkili olabilir.
Sosyal Medyanın DEHB Üzerindeki Etkisi
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, sosyal medya kullanımı DEHB’nin gelişimi ve semptomlarının şiddeti üzerinde önemli bir etki yaratmaktadır. Son yıllarda yapılan araştırmalar, özellikle ergenler arasında, uzun saatler sosyal medya kullananların DEHB semptomlarının arttığını göstermektedir. Uzun süreli dijital medya kullanımı, dikkat eksikliği ve öğrenme güçlükleri gibi sorunları daha da kötüleştirebilir. Ayrıca, sosyal medya kullanımının, DEHB belirtilerinin gelişimiyle doğrudan ilişkili olduğu saptanmıştır.
Sosyal medya ve dijital medya aktiviteleri, çocuklar ve ergenlerde DEHB’ye benzer davranışları tetikleyebilir. Bu durum, internet üzerinden fazla vakit geçirmenin, çocukların ve ergenlerin dikkat dağınıklığını artırarak, sosyal ilişkilerde de zorluklara yol açtığını ortaya koymaktadır.
DEHB ve Travma İlişkisi
Araştırmalar, çocukluk travmalarının DEHB’nin gelişimi üzerinde de önemli bir etkisi olduğunu göstermektedir. Çocukluk dönemi travmalarının, beynin yapısını değiştirebileceği ve bu değişikliklerin DEHB semptomlarını artırabileceği belirtilmektedir. Bunun yanında, DEHB ile yaşayan bireyler, travma yaşama açısından da daha yüksek risk altındadır. DEHB’li bireyler, dış uyaranlara odaklanmada zorluk çektikleri için, stres ve anksiyete seviyelerinin arttığı gözlemlenmiştir. Bu durum, travmaların şiddetini de artırabilir.
DEHB Tanısı ve Tedavi Süreci
DEHB tanısı koyabilmek için genellikle 4 yaşından itibaren bir muayene yapılması gerekmektedir. Tanı sürecinde, fiziksel ve ruhsal muayene, gelişim öyküsü ve okul raporları gibi çeşitli veriler dikkate alınır.
DEHB tedavisi, ilaç tedavisi, psikolojik danışmanlık ve beceri eğitimi gibi yöntemlerle yönetilebilir. Ancak bu tedavi yöntemleri, DEHB’yi tedavi etmez, sadece belirtilerin yönetilmesine yardımcı olur. Özellikle sosyal medya ve dijital medya kullanımı konusunda ebeveynlerin dikkatli olması gerekmektedir.
