Türkiye’nin tekstil sektörü, ipek üretimindeki ciddi azalma ile karşı karşıya. 1990’lı yıllarda Türkiye’de ipek üreticisisayısı 30 bin civarındayken, bu rakam günümüzde 1.600’lere kadar geriledi. Aynı şekilde, ipek böcekçiliği yapan köy sayısı ise 2 binlerden 500’e düştü. İpek ithalatı, son 4 yılın en yüksek seviyesine çıkarken, ihracat da 1 milyon dolara kadar geriledi. Bu durum, Türkiye’nin doğal elyaf sektöründeki üretim gücünü kaybetmesiyle sonuçlanıyor.
İpek Üretimindeki Gerilemenin Sebepleri
Türkiye, dünya genelinde önde gelen tekstil sanayi ülkelerinden biri olmasına rağmen, ipek gibi katma değerli hammaddeler konusunda üretim gücünü kaybediyor. Geçmişte, ipek Türkiye için önemli bir geçim kaynağıydı. Ancak yıllar içinde dışa bağımlılık arttı ve 30 bin hane ile yapılan üretim, 1.600’lü rakamlara geriledi. Özellikle son yıllarda ipek böcekçiliği ile uğraşan köy sayısındaki düşüş, sektördeki güç kaybının en önemli göstergelerinden biri.
2024 yılı itibariyle, ipek böcekçiliği yapan köy sayısı 508’e çıkmış olsa da, 2018’de görülen 693 sayısının gerisinde kalındı. Ayrıca, yaş koza üretiminde de bir düşüş yaşanıyor. 2015’te 114,7 ton olan yaş koza üretimi, 2024’te 84,8 tona gerilemiş durumda. Tarımda genç nüfusun azalması, artan üretim maliyetleri ve destekleme politikalarındaki değişiklikler gibi sebepler, üreticilerin sektörden uzaklaşmasına neden oluyor.
İpek Üretimi: Pamuktan 20 Kat Daha Değerli
İpek, pamuktan 20 kat daha değerli bir ürün olarak bilinir ve lüks tüketim malları arasında önemli bir yere sahiptir. İpek ürünleri küresel tekstil piyasasında önemli bir paya sahiptir, ancak ipekten yapılan ürünlerin toplam tekstil üretimine oranı sadece %0,2’dir. ABD, İtalya, Hindistan, Fransa ve Çin gibi ülkeler, ipek tüketiminin en yüksek olduğu yerlerdir. Ayrıca, Çin ve Hindistan dünyadaki en büyük ipek üretici ülkeleri arasında yer almaktadır.
Türkiye’de de doğal ürünlere olan ilgi arttıkça, ipek talebi canlı kalmaya devam etmektedir. 2023’te dünya çapında ipek böceği ithalatı 1 milyar 610 milyon dolara ulaşırken, ipek ihracatı 1 milyar 831 milyon dolar olarak kaydedildi. Bu, dış ticaret hacminin 3 milyar 441 milyon dolara çıktığı anlamına gelmektedir.
İpek Üreticileri ve Sektörün Geleceği
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 2018’de zirveye çıkan ipek böcekçiliği yapan üretici sayısı, 2024 itibariyle %26 oranında bir düşüşle 1.631’e geriledi. İpek kozası üretiminde de 2015’te 114,7 ton olan üretim, 2024’te 84,8 tona düştü. Uzmanlar, ipek böcekçiliği sektörünün sürdürülebilirliğini sağlamak için teşviklerin güçlendirilmesi gerektiğini belirtiyor. Destekleme politikaları ve üretim maliyetlerindeki artış gibi sorunlar, sektördeki daralmayı hızlandırıyor.
İthalat ve İhracat Durumu
Son yıllarda Türkiye’de ipek ithalatı sürekli artış gösteriyor. 2020 yılında 20 milyon dolar olan ipek ithalatı, 2023’te 27 milyon doları aşarak son 4 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. İhracat ise, 9 milyon dolardan 1,6 milyon dolara gerileyerek büyük bir düşüş gösterdi. Bu durum, ipek üretimindeki dışa bağımlılığı artırarak Türkiye’nin sektördeki rekabet gücünü zayıflatıyor.
